Ο εικονογραφικός τύπος της Θεοτόκου εικονίζεται στον χώρο της Εκκλησίας στο τέμπλο του Ναού και μέσα στο Ιερό σαν πλατυτέρα, μεσολαβήτρια ανάμεσα στους ανθρώπους και τον Χριστό.
Όλοι οι εικονογραφικοί τύποι της Θεοτόκου είναι παραλλαγή της Πλατυτέρας και της Οδηγήτριας.
Η παράδοση θέλει τον Απόστολο Λουκά να την ζωγραφίζει πρώτος.
Το «σοβαρό και γλυκό εικόνισμα», όπως αποκαλεί ο Φώτης Κόντογλου την εικόνα Της, δεν έχει κανέναν εικαστικό χαρακτήρα.
Λαιμός μακρύς, λεπτά χέρια και μικρά αυτιά. Τα γεμάτα χαρμολύπη μάτια Της κοιτάζουν με αγάπη και εγκαρτέρηση, η λεπτή μύτη δείχνει ευθύτητα και αρχοντιά, τα λεπτά χείλη, εγκράτεια και σοβαρότητα. Τα καλυμμένα μαλλιά, σωφροσύνη και σεμνότητα.
Το χρώμα του ρούχου Της, βαθύ κόκκινο. Τρία αστέρια που φέρει πάντα, ένα στο κεφάλι και δύο στους ώμους, τα λεγόμενα παρθενόσημα, δηλώνουν το αειπάρθενο.
Η συνάντηση της Θεοτόκου με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ στον Ευαγγελισμό, ιστορείται, πότε καθήμενη και πότε όρθια. Ο αγιοργάφος, συμβολικά, απεικονίζει την Μαρία πάνω σε θρόνο θέλοντας να τονίσει την υπεροχή της Θεοτόκου έναντι των αγγέλων.
«Την τιμιότερα των Χερουβείμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ», λέει ο βυζαντινός υμνογράφος.
Στην όρθια στάση, δηλώνεται ότι ακούει καλύτερα το θεϊκό μήνυμα.
Στην εικόνα της Γέννησης, η Θεοτόκος, εμφανίζεται στο κέντρο της παράστασης δίπλα στον Χριστό, αφού με την κατάφασή Της συμβάλλει στην ανακαίνιση του Κόσμου.
Η ιστόρηση της Θεοτόκου σε καθιστή στάση και όχι ξαπλωμένη δίπλα στον Χριστό, καταδεικνύει το μήνυμα της ανώδυνης γεννήσεως του Κυρίου.
Στην εικόνα που η Παναγία είναι ανακεκλιμένη, δείχνεται η έκφραση της κούρασης.
Και στις δύο περιπτώσεις, ο αγιογράφος θέλει να τονίσει, την πραγματικότητα της σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού, του δευτέρου δηλαδή προσώπου της Αγίας Τριάδος.
Η εικόνα όπου η Θεοτόκος αποτυπώνεται γονυπετής, είναι μεταγενέστερη, συναντάται για πρώτη φορά στην Μονή Σταυρονικήτα, ιστορημένη από τον Θεοφάνη τον Κρη.
Είναι πολλοί οι συμβολισμοί των εικόνων που μιλούν για την ζωή της Παναγίας.
Γαλακτοτροφούσα αγκαλιά με τον μικρό Χριστό. Με περισσή διάκριση ο αγιογράφος αφήνει να διαφανεί το στήθος της, σύμβολο - σημείο περισσότερο, παρά σάρκα.
Στα πρώτα βήματα του Χριστού, υπομονετική και γεμάτη αγάπη, στέκεται δίπλα Του, όπως κάθε μάνα.
Θρηνωδούσα κάτω από τον Σταυρό, σπαράζει για τον χαμό του παιδιού Της.
Η Παναγία είναι η μορφή που βρίσκεται πάντοτε δίπλα μας. Από τον πιο γνωστό αγιογράφο ως τον ανώνυμο ιστοριτή Της, σε μικρά ξωκκλήσια και ταπεινά εικονοστάσια αλλά και περίλαμπρους Ναούς και πολύτιμες ολόχρυσες εικόνες, είναι πάντοτε το σύμβολο της Μητέρας, της Γυναίκας, της Μεσολαβήτριας, ανάμεσα σ’ εμάς και το Θείο.
Τα σύμβολα και οι συμβολισμοί, αιώνια μέσα στον χρόνο, δεν υπάρχουν παρά ως μαρτυρία πίστης, ως καθαρή αποτύπωση του ορθού δόγματος, ως υπεράσπιση των αγίων εικόνων, των «βιβλίων των αγραμμάτων», όπως συνήθιζε να λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Μαρία Σκηνίτη
Το κείμενο διαβάστηκε στην εκδήλωση Θεοτόκος Εικόνα + Λόγος, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 22 Απριλίου 2016 από τον Δήμο Κορυδαλλού και τον Ι.Ν. Αγ. Τριάδας Πετρουπόλεως.
Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στην μνήμη του αγιογράφου και ιεροψάλτη Γιώργου Ζουγανέλη, Θεολόγου, διευθυντή του ΣΔΕ των Φυλακών Κορυδαλλού. *Οι εικόνες είναι συλλεγμένες από το διαδίκτυο, εκτός από την δεύτερη που είναι δια χειρός Γιώργου Ζουγανέλη και την τελευταία δια χειρός Μαρίας Σκηνίτη.
Για τον Γιώργο και για το Δίκτυο που φέρει το όνομά του διαβάστε ΕΔΩ