Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Αγιογραφώντας την Θεοτόκο - κείμενο της αγιογράφου Μαρίας Σκηνίτη



Ο εικονογραφικός τύπος της Θεοτόκου εικονίζεται στον χώρο της Εκκλησίας στο τέμπλο του Ναού και μέσα στο Ιερό σαν πλατυτέρα, μεσολαβήτρια ανάμεσα στους ανθρώπους και τον Χριστό.
Όλοι οι εικονογραφικοί τύποι της Θεοτόκου είναι παραλλαγή της Πλατυτέρας και της Οδηγήτριας.
Η παράδοση θέλει τον Απόστολο Λουκά να την ζωγραφίζει πρώτος.
Το «σοβαρό και γλυκό εικόνισμα», όπως αποκαλεί ο Φώτης Κόντογλου την εικόνα Της, δεν έχει κανέναν εικαστικό χαρακτήρα.


Το πρόσωπό Της λεπτό, με βλέμμα που χαρακτηρίζεται από χαρμολύπη, μακριά λεπτά φρύδια σε σκουροκόκκινη απόχρωση, λεπτή μύτη, μικρό στόμα και ο κεκρύφαλος, το μαντήλι δηλαδή, κρύβει τα μαλλιά της.
Λαιμός μακρύς, λεπτά χέρια και μικρά αυτιά. Τα γεμάτα χαρμολύπη μάτια Της κοιτάζουν με αγάπη και εγκαρτέρηση, η λεπτή μύτη δείχνει ευθύτητα και αρχοντιά, τα λεπτά χείλη, εγκράτεια και σοβαρότητα. Τα καλυμμένα μαλλιά, σωφροσύνη και σεμνότητα.
Το χρώμα του ρούχου Της, βαθύ κόκκινο. Τρία αστέρια που φέρει πάντα, ένα στο κεφάλι και δύο στους ώμους, τα λεγόμενα παρθενόσημα, δηλώνουν το αειπάρθενο.


Η συνάντηση της Θεοτόκου με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ στον Ευαγγελισμό, ιστορείται, πότε καθήμενη και πότε όρθια. Ο αγιοργάφος, συμβολικά, απεικονίζει την Μαρία πάνω σε θρόνο θέλοντας να τονίσει την υπεροχή της Θεοτόκου έναντι των αγγέλων.
«Την τιμιότερα των Χερουβείμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ», λέει ο βυζαντινός υμνογράφος.
Στην όρθια στάση, δηλώνεται ότι ακούει καλύτερα το θεϊκό μήνυμα.


Στην εικόνα της Γέννησης, η Θεοτόκος, εμφανίζεται στο κέντρο της παράστασης δίπλα στον Χριστό, αφού με την κατάφασή Της συμβάλλει στην ανακαίνιση του Κόσμου.
Η ιστόρηση της Θεοτόκου σε καθιστή στάση και όχι ξαπλωμένη δίπλα στον Χριστό, καταδεικνύει το μήνυμα της ανώδυνης γεννήσεως του Κυρίου.
Στην εικόνα που η Παναγία είναι ανακεκλιμένη, δείχνεται η έκφραση της κούρασης.
Και στις δύο περιπτώσεις, ο αγιογράφος θέλει να τονίσει, την πραγματικότητα της σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού, του δευτέρου δηλαδή προσώπου της Αγίας Τριάδος.
Η εικόνα όπου η Θεοτόκος αποτυπώνεται γονυπετής, είναι μεταγενέστερη, συναντάται για πρώτη φορά στην Μονή Σταυρονικήτα, ιστορημένη από τον Θεοφάνη τον Κρη.


Είναι πολλοί οι συμβολισμοί των εικόνων που μιλούν για την ζωή της Παναγίας.
Γαλακτοτροφούσα αγκαλιά με τον μικρό Χριστό. Με περισσή διάκριση ο αγιογράφος αφήνει να διαφανεί το στήθος της, σύμβολο - σημείο περισσότερο, παρά σάρκα.


Στον Αναπεσόντα η Παναγία νανουρίζει τον μικρό Χριστό, ενώ αυτός αναπαύεται.
Στα πρώτα βήματα του Χριστού, υπομονετική και γεμάτη αγάπη, στέκεται δίπλα Του, όπως κάθε μάνα.

Θρηνωδούσα κάτω από τον Σταυρό, σπαράζει για τον χαμό του παιδιού Της.

Η Παναγία είναι η μορφή που βρίσκεται πάντοτε δίπλα μας. Από τον πιο γνωστό αγιογράφο ως τον ανώνυμο ιστοριτή Της, σε μικρά ξωκκλήσια και ταπεινά εικονοστάσια αλλά και περίλαμπρους Ναούς και πολύτιμες ολόχρυσες εικόνες, είναι πάντοτε το σύμβολο της Μητέρας, της Γυναίκας, της Μεσολαβήτριας, ανάμεσα σ’ εμάς και το Θείο.
Τα σύμβολα και οι συμβολισμοί, αιώνια μέσα στον χρόνο, δεν υπάρχουν παρά ως μαρτυρία πίστης, ως καθαρή αποτύπωση του ορθού δόγματος, ως υπεράσπιση  των αγίων εικόνων, των «βιβλίων των αγραμμάτων», όπως συνήθιζε να λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.


Η ευλογία του Αγίου Πνεύματος, που αποτυπώνεται στην υπογραφή «δια χειρός» του κάθε πιστού τεχνίτη, μεταγγίζει Χάρη στον αγιογράφο, καθώς λέει η παράδοσή μας, για να ιστορείται ανά τους αιώνες το «σοβαρό και γλυκό εικόνισμα», το πολύτιμό Της πρόσωπο.

Μαρία Σκηνίτη 


Το κείμενο διαβάστηκε στην εκδήλωση  Θεοτόκος Εικόνα + Λόγος, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 22 Απριλίου 2016 από τον Δήμο Κορυδαλλού και τον Ι.Ν. Αγ. Τριάδας Πετρουπόλεως.
Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στην μνήμη του αγιογράφου και ιεροψάλτη Γιώργου Ζουγανέλη, Θεολόγου, διευθυντή του ΣΔΕ των Φυλακών Κορυδαλλού. 

*Οι εικόνες είναι συλλεγμένες από το διαδίκτυο, εκτός από την δεύτερη που είναι δια χειρός Γιώργου Ζουγανέλη και την τελευταία δια χειρός Μαρίας Σκηνίτη.  

Για τον Γιώργο και για το Δίκτυο που φέρει το όνομά του διαβάστε ΕΔΩ



Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Γενεές δεκατέσσερεις ή τι γυρεύουν μερικές πόρνες και μοιχαλίδες στην γενεαλογία του Ιησού;

Γιατί στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου αναφέρονται ανάμεσα σε τόσους άνδρες και τέσσερεις προγόνισσες του Ιησού; Υπάρχει κάτι που «δεν πάει καλά» με εκείνες; Μήπως κάτι θέλει να μας πει ο Ευαγγελιστής και βεβαίως η Εκκλησία που επέλεξε να διαβάζεται αυτό το απόσπασμα μια Κυριακή πριν τα Χριστούγεννα; Την Κυριακή προ των Χριστουγέννων η Εκκλησία τιμά τους άγιους προπάτορες, την γενεαλογία του Χριστού. Από Αδάμ την διαβάζουμε στον Λουκά και από Αβραάμ στον Ματθαίο. Το Ευαγγέλιο του Λουκά ξεκινά από τον Ιωσήφ τον μνηστήρα της Μαρίας, αναφερόμενο στις γεννήσεις: «Καὶ αὐτὸς ἦν ὁ Ἰησοῦς ὡσεὶ ἐτῶν τριάκοντα ἀρχόμενος, ὤν, ὡς ἐνομίζετο, υἱὸς Ἰωσήφ, τοῦ Ἡλί» [1] και του του Ματθαίου από τον Αβραάμ: «Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ Δαυΐδ, υἱοῦ Ἀβραάμ». [2] Στόχος βεβαίως των Ευαγγελιστών, οι οποίοι πρώτα απευθύνουν τα κείμενά τους στις κοινότητες των εξ Ιουδαίων Χριστιανών, είναι να πείσουν ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας και ότι στο πρόσωπό Του εκπληρώνονται οι προφητείες τη

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος...

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο ποιμένας των ποιμένων... Ο χρυσόλαλος, ο μελίρρυτος, ο αηδονόλαλος, ο πολυγραφότατος, ο ηδύφθογγος, ο μελιστάλαχτος, ο μελίφθογγος, ο ακάματος, ο διδακτικός, ο ερμηνευτής, ο Θεολόγος, ο Θεόσοφος, ο πολυεπίκαιρος, ο ευθύβολος, ο εύστοχος, ο ακριβής, ο ορθόφρων, ο παραινετικός, ο συγχωρητικός, ο εκκλησιαστικός, ο μυστηριακός, ο ευχαριστηριακός. Ο αγαπημένος άγιος… Δυο λόγια* για το ποιμαντικό έργο ετούτου του επιστήμονα της ιεροσύνης, ευγνωμοσύνης ένεκα… Ο ποιμαντικός βίος του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από τις πηγές Η Βυζαντινή ιστορία και χρονογραφία παραθέτει πολλαπλές αναφορές στο ποιμαντικό έργο του Χρυσοστόμου. Χαρακτηριστικά, ο Θεοφάνης ο Ομολογητής γράφει: «Ιωάννης δε, ο μέγας διδάσκαλος, κατεφώτησεν ου μόνον την εκκλησίαν Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και Θράκης και Ασίας και Πόντου, ώστε και προ της αγίας εν Χαλκηδόνι συνόδου των εκκλησιών τούτων ο Κωνσταντινουπόλεως ήρχεν.» [1] . Ο εκκλησιαστικός Ιωάννη